فعالیت زیست بومهای دیجیتال برمبنای تبادل اسناد الکتریکی در آینده نزدیک
به گزارش دانلود عکس، معاون تنظیم گری و توسعه سکوهای دیجیتال سازمان فناوری اطلاعات اظهار داشت: در آینده نزدیک، زیست بوم های دیجیتال مبتنی بر انتقال داده نخواهند بود، بلکه مبنی بر تبادل اسناد الکترونیکی فعالیت می کند.
به گزارش دانلود عکس به نقل از سازمان فناوری اطلاعات ایران، نهمین «همایش ملی پیشرفت های معماری سازمانی ایران» در دانشگاه شهید بهشتی شروع به کار کرد و در چارچوب آن پنل تخصص «زیست بوم های دیجیتال دولت» برگزار گردید.
مازیار مباشری معاون تنظیم گری و توسعه سکوهای دیجیتال سازمان فناوری اطلاعات ایران در این پنل با تکیه بر ضرورت تحول در نگاه حاکم بر معماری دولت دیجیتال اظهار داشت: در سالهای اخیر، مسیر توسعه خدمات هوشمند دولتی از مفهوم دولت بعنوان پلت فرم عبور کرده و امروز به سوی مفهومی پیشرفته تر با عنوان دولت بعنوان اکوسیستم حرکت می کند. در این رویکرد، دولت نه فقط بعنوان یک نهاد تنظیم گر یا هماهنگ کننده مرکزی، بلکه بعنوان یکی از بازیگران فعال در سیستم ارزش اکوسیستم دیجیتال شناخته می شود.
وی با اشاره به اقدامات انجام شده در یک دهه گذشته در حوزه دولت الکترونیکی و گسترش زیرساخت های مرتبط اظهار داشت: در ۱۰ سال گذشته، مجموعه دولت سرمایه گذاری های قابل توجهی در ایجاد زیرساخت های ارتباطی، داده ای و خدماتی انجام داده است. امروز، پرسش کلیدی اینست که سرنوشت این زیرساخت ها در قالب جدید دولت اکوسیستمی چه خواهد بود و چطور میتوان از این ظرفیت ها بشکلی کارآمد در زیست بوم دیجیتال آینده بهره برد.
مباشری افزود: در همین جهت، برگزار کنندگان این نشست وظیفه یافته اند تا ابعاد مختلف فنی و اجرائی این تحول را بررسی کند و چارچوبی برای گذار از مدل سنتی دولت الکترونیکی به دولت اکوسیستمی عرضه نماید.
از مدل سازی فرآیندها تا طراحی تعاملات میان دستگاهی
معاون سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به نقش انتخاب متدولوژی های در رابطه با مدل سازی فرآیندها و تعاملات میان دستگاهی اظهار نمود: در رویکرد پنجره واحد (Single Window)، هدف اصلی، استانداردسازی و الکترونیکی سازی فرایندهای مشترک میان دستگاه هاست. اما در نگاه اکوسیستمی، ما با شبکه ای از بازیگران مواجهیم که دولت یکی از آن هاست و روابط متقابل میان بخش های دولتی، خصوصی و عمومی باید بر اساس مدلهای همکاری و تبادل داده بازطراحی شود.
او اضافه کرد: تفاوت بنیادین در اینجاست که در مدل پنجره واحد، دولت نقش هدایت کننده و تنظیم گر مرکزی دارد، اما در اکوسیستم دیجیتال، دولت خود بعنوان یک بازیگر فعال در سیستم ارزش فعالیت می کند. این تغییر نقش، نیازمند بازبینی در ساختارهای فنی، حقوقی و حتی فرهنگی دولت دیجیتال است.
پیوند دولت اکوسیستمی با چارچوب ملی معماری سازمانی
مباشری در ادامه به چارچوب ملی معماری سازمانی کشور (مصوب سال ۱۳۹۶) اشاره نمود و اظهار داشت: این چارچوب یکی از موفقیتهای مهم در راه نظام مند کردن تحول دیجیتال در بخش دولتی است. حال باید بررسی نماییم چطور میتوان مدلهای اکوسیستمی جدید را به این چارچوب متصل کرد. ممکنست بتوان هر یک از اکوسیستم های خدماتی را بعنوان یک مدل مرجع بخشی در این چارچوب لحاظ کرد تا تجربیات موفق حاصل از آن، مبنای توسعه ملی قرار گیرد.
وی از متخصصان حوزه معماری سازمانی درخواست نمود تا در جلسات آتی، پیشنهادهای خودرا درباره ی نحوه تلفیق مدلهای اکوسیستمی با چارچوب ملی معماری ارائه نمایند و اضافه کرد: «اگر این هم افزایی اتفاق بیفتد، ما می توانیم از تجارب جهانی مانند پلت فرم های باز و متدولوژی هایی نظیر TOGAF و ArchiMate در کنار چارچوب بومی کشور بهره بگیریم.»
آینده تبادل اطلاعات؛ از داده به سند
مباشری در بخش دیگری از سخنان خود، به نقش مرکز ملی تبادل اطلاعات (NIX) پرداخت و تاکید کرد: تحول زیست بوم های دیجیتال کشور در آینده، بر اساس تبادل اسناد خواهد بود نه فقط داده های خام.
وی توضیح داد: در آینده نزدیک، زیست بوم های دیجیتال مبتنی بر انتقال داده نخواهند بود، بلکه بر اساس تبادل اسناد الکترونیکی فعالیت خواهند کرد. مفاهیمی نظیر e-Contract و e-Permit جایگزین تبادل داده ها می شوند و این یعنی ما با سطحی جدید از تعامل دیجیتالی مواجه هستیم.
وی اضافه کرد: در این شرایط، مراکز تبادل سنتی یا همان ESPها، چه در سطح ملی و چه در سطح دستگاهی، بتدریج با تغییر نقش مواجه خواهند بود. البته در مرحله گذار، بازهم می توان از زیرساخت های فعلی برای انتقال داده استفاده کرد، اما در آینده تمرکز از “انتقال داده” به سوی “مدیریت و اعتبارسنجی اسناد دیجیتالی” حرکت خواهد نمود.
اعتماد دیجیتالی، رکن اصلی زیست بوم های هوشمند
مباشری با تکیه بر اهمیت اعتماد دیجیتالی و امضای الکترونیکی اسناد تصریح کرد: «هیچ زیست بوم دیجیتالی بدون اعتماد دیجیتالی پایدار نخواهد ماند. انتقال داده کافی نیست؛ هر سند دیجیتال باید دارای امضای معتبر و قابل استناد باشد. این مسیر، ما را از تمرکزگرایی داده به سوی تعاملات غیرمتمرکز و مبتنی بر اعتماد سوق می دهد.»
معاون تنظیم گری سازمان فناوری اطلاعات در انتها با اشاره به ضرورت مشارکت بخش خصوصی و نهادهای تخصصی در این راه اظهار داشت: تحقق دولت بعنوان اکوسیستم، نیازمند همکاری و هم افزایی همه بازیگران زیست بوم دیجیتال است. سازمان فناوری اطلاعات به دنبال آنست که این تحول، نه در چارچوب یک پروژه فنی، بلکه بعنوان یک پارادایم ملی و بلند مدت دنبال شود.
ضرورت گذار از سامانه محوری به زیست بوم محوری
یک فعال حوزه فناوری اطلاعات با اشاره به اینکه نگاههای گذشته دولت الکترونیک پاسخگوی نیازهای امروز کشور نیست، تاکید کرد: زمان عبور از تعدد سامانه ها و حرکت به سوی خلق زیست بوم های یکپارچه و پلت فرم های اکوسیستمی فرا رسیده است.
سیدی در شروع سخنان خود ضمن تقدیر از برگزارکنندگان این رویداد، گفت: این نخستین بار است که در یک رویداد علمی داخلی، مفاهیم زیست بوم دیجیتال دولت به شکل رسمی و علمی ارایه می شود و امیدوارم از این پس، جامعه دانشگاهی و متخصصان حوزه معماری سازمانی بالاتر از پیش به این مباحث بپردازند.
مدیرعامل شرکت بهسا با تشریح وضعیت فعلی خدمات دیجیتال در کشور اظهار داشت: در دو دهه گذشته، دستگاههای مختلف دولتی سیستمهایی برای انجام فرآیندهای داخلی خود طراحی کردند؛ اما خروجی این وضعیت، یک شبکه پراکنده از سیستم های جزیره ای است که نه فقط باعث تسهیل خدمت رسانی نشده، بلکه شهروندان را درگیر فرایندهای پیچیده، تکراری و زمان بر کرده است.
وی افزود: در گذشته اگر یک شهروند برای دریافت پایان کار ساختمان یا انجام پروسه واردات کالا به چند سازمان مراجعه می کرد، امروز همان کار را باید در چند سامانه مختلف انجام دهد؛ سامانه ای در شهرداری، دیگری در نظام مهندسی، بعد در بانک مرکزی، سپس در گمرک و سازمان تجارت. در ظاهر دیجیتال شده ایم، اما در واقع کار برای مردم مشکل تر شده است.
سیدی با اشاره به افت شاخصهای بین المللی عملکرد دولت الکترونیک اضافه کرد: «علیرغم توسعه صدها سامانه، رتبه ایران در شاخص هایی مانند لجستیک پرفورمنس ایندکس، تجارت فرامرزی و مالیات ستانی دیجیتال بالای ۱۰۰ است و در مقایسه با ۱۵ سال قبل در بعضی شاخصها سقوط کرده ایم. این یعنی معماری فعلی دولت الکترونیک ما کارآمد نیست.
مشکل اصلی؛ فقدان رویکرد اکوسیستمی
سیدی تاکید کرد: دلیل اصلی این ناکارآمدی، نبود نگاه اکوسیستمی در طراحی دولت دیجیتال است. در نگاه سنتی، دولت فقط مجموعه ای از سازمان هاست، اما در نگاه اکوسیستمی، دولت شبکه ای از تعاملات و همکاری هاست که میان دستگاه ها، کسب وکارها و شهروندان شکل می گیرد.
وی با اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در زمینه «انسجام و همکاری در سطوح اداری» اضافه کرد: همانطور که رهبری فرمودند، ما در سطح سیاستگذاری انسجام داریم، اما در سطح اجرا و تعامل دستگاه ها این انسجام از بین می رود. ریشه این مشکل همان فقدان همکاری (collaboration) در ساختار دولت می باشد. در صورتیکه اساس اکوسیستم دیجیتال، تسهیل همکاری بین ذی نفعان است.
مدیرعامل بهسا توضیح داد: در تعریف سازمان ملل، اکوسیستم دیجیتال یک پلت فرم است که ماموریت آن تسهیل همکاری بین بازیگران است. ازاین رو وقتی از اکوسیستم دولت صحبت می نماییم، منظورمان پلت فرم هایی است که بتوانند ارتباط و تبادل داده و خدمت را میان سازمان ها، بخش خصوصی و مردم برقرار کنند.
وی اضافه کرد: اکوسیستم های دولتی باید بر مبنای حوزه های کارکردی (functional) شکل بگیرند. مانند اکوسیستم انرژی، اکوسیستم سلامت، اکوسیستم آموزش، اکوسیستم تجارت، و غیره. این زیست بوم ها باید با متدولوژی های مهندسی سیستم ها طراحی شوند؛ نه با روش های کلاسیک توسعه نرم افزار.
از معماری سازمانی تا معماری اکوسیستمی
سیدی ضمن اشاره به تفاوت رویکردها اظهار داشت: «در معماری سازمانی، تمرکز بر ساختار و فرآیندهای یک سازمان است. اما در معماری اکوسیستم ها، تمرکز بر تعامل بین سازمان ها و خلق ارزش مشترک است. اینجاست که دیگر مسئله ما ساخت یک سیستم نیست، بلکه طراحی و مهندسی “سیستمِ سیستم ها” است.
مدیرعامل بهسا تاکید کرد: برای پیاده سازی زیست بوم های دولت، باید اپراتورهای تخصصی ایجاد شوند که وظیفه آنها راهبری پلت فرم ها و هماهنگی بین دستگاههای هر حوزه است. این اپراتورها می توانند حاصل کنسرسیوم های دولتی، خصوصی یا ترکیبی باشند. تجربه کشورهای جنوب شرق آسیا و خلیج فارس هم همین رویکرد را تأیید می کند.
نقش دانشگاه ها و جامعه علمی در توسعه مفاهیم
سیدی با اشاره به خلأ علمی در کشور در زمینه مهندسی اکوسیستم ها اظهار داشت: ما هنوز رشته دانشگاهی مستقلی برای این حوزه نداریم. تعداد کمی از متخصصان با مفاهیم Systems of Systems آشنا هستند. ضروری است رساله ها و پژوهش های دانشگاهی به سوی موضوعات اکوسیستم دیجیتال، معماری پلت فرم ها و استانداردهای تعامل پذیری حرکت کنند.
ایران پاس؛ گام نخست دولت در راه پلت فرم های ملی
سیدی در انتها با اشاره به پروژه های در دست اقدام اظهار داشت: پروسه معماری زیست بوم های دولت شروع شده و به موازات آن، پلت فرم شهروندی تحت عنوان “ایران پاس” هم درحال توسعه است. این پلت فرم در آینده دروازه ورود شهروند دیجیتال به همه خدمات دولتی خواهد بود؛ بگونه ای که کاربر بتواند با یک هویت و امضای واحد، تمام تعاملات خودرا با دولت انجام دهد.
وی تاکید کرد: اگر بتوانیم زیست بوم های تخصصی هر حوزه را با معماری صحیح و استانداردهای تعامل پذیر ایجاد نماییم، در نهایت شاهد تشکیل “دولت بعنوان پلتفرم” خواهیم بود؛ دولتی که بجای انبوه سیستم های مجزا، بر بستر زیست بوم های هم افزا و پویای دیجیتال عمل می کند.
تحول اساسی در حکمرانی هوشمند با استقرار زیست بوم های دیجیتال
صفایی، دستیار رئیس سازمان فناوری اطلاعات کشور، در این همایش با ارایه توضیحاتی جامع درباره ی «طرح استقرار زیست بوم های دیجیتال دولت» اظهار داشت: این طرح، با هدف رفع چالش های ساختاری و تقویت هماهنگی میان سازمانهای دولتی و پلت فرم های مختلف طراحی شده و می تواند جایگزین نگاههای جزیره ای و دستگاه محور پیشین شود.
وی افزود: بحث صدمه شناسی طرح شامل چند نکته کلیدی است؛ نبود نگاه سیستمی و بین دستگاهی، همپوشانی در ماموریت ها، دخالت و عدم پاسخگویی دستگاه ها در ارایه خدمات و وجود داده های ناکارآمد و پراکنده. این مسایل سبب شده تا تعاملات میان دستگاه ها و شهروندان به صورت مطلوب شکل نگیرد.
وی همین طور به ابلاغیه ریاست جمهوری اشاره نمود و اظهار داشت: طبق این ابلاغیه، سازمان فناوری اطلاعات موظف است ظرف شش ماه معماری کلان و استانداردهای فنی زیست بوم های دیجیتال دولت را تدوین و ابلاغ کند. علاوه بر آن، ایجاد سکوی تبادل داده ها و توسعه دو پلت فرم ملی بعنوان زیرساخت زیست بوم ها، از دیگر تکالیف سازمان است.
دستیار رئیس سازمان فناوری اطلاعات توضیح داد: فاز اول این طرح شامل هفت زیست بوم کلیدی است: سیستم های مالی و مالیاتی، انرژی، سلامت، تجارت فرامرزی، زمین و املاک، زنجیره تامین و مهاجرین و اتباع. برای هر زیست بوم، دانشگاه های معتبر کشور بعنوان مجری علمی و فنی انتخاب شده اند. تدوین اسناد معماری، مدلهای تراکنش، استانداردهای فنی، امنیتی، حقوقی و پیوست های کسب وکار در حال انجام می باشد.
صفایی در مورد مشارکت دانشگاه ها و بخش خصوصی اظهار داشت: اجرای موفق این طرح نیازمند همکاری نزدیک دولت و دانشگاه ها و همین طور مشارکت بخش خصوصی است. علاوه بر اجرا، برنامه های آموزشی و پژوهشی دانشگاه ها باید با نیازهای زیست بوم های دیجیتال هماهنگ شود تا نیروی انسانی متخصص و کارآمد برای آینده حکمرانی دیجیتال تربیت شود.
وی در ادامه اضافه کرد: با عنایت به اولویت بندی ها، مرحله اول پروژه تا آخر امسال تکمیل خواهد شد و به موازات آن، مراحل مرحله دوم شروع می شود. این فاز شامل توسعه زیست بوم های جدید و تقویت زیرساخت ها با استفاده از کنسرسیوم های دولتی و خصوصی خواهد بود. فاز سوم هم سایر زیست بوم ها را پوشش می دهد و تمرکز بر پیشرفت خدمات پایه و زیرساخت های ملی خواهد بود.
صفایی با تکیه بر اهمیت پژوهش و آموزش اظهار داشت: این پروژه علاوه بر جنبه اجرایی، مهلتی برای تحول اساسی در آموزش و پژوهش دانشگاه ها فراهم می آورد. مشارکت دانشجویان و اساتید در طراحی و توسعه زیست بوم ها، توسعه نرم افزارهای بومی و مطالعه در معماری های دیجیتال، همچون اقدامات مهم در جهت تقویت بدنه علمی و فنی طرح است.
وی در انتها گفت: طرح استقرار زیست بوم های دیجیتال دولت، گامی مهم در راستای تحقق دولت هوشمند و پاسخگو است و می تواند با پیشرفت هماهنگی میان دستگاه ها، بهبود کیفیت خدمات و افزایش تعامل دولت با شهروندان منجر شود. بطور خلاصه مباشری با تاکید بر اهمیت اعتماد دیجیتالی و امضای الکترونیکی اسناد خاطرنشان کرد: هیچ زیست بوم دیجیتالی بدون اعتماد دیجیتالی پایدار نخواهد ماند. وی ضمن اشاره به بیانات مقام معظم رهبری در حوزه انسجام و همکاری در سطوح اداری افزود: همانطور که رهبری فرمودند، ما در سطح سیاست گذاری انسجام داریم، اما در سطح اجرا و تعامل دستگاهها این انسجام از بین می رود. صفایی در مورد مشارکت دانشگاه ها و بخش خصوصی عنوان کرد: اجرای موفق این طرح نیازمند همکاری نزدیک دولت و دانشگاه ها و همچنین مشارکت بخش خصوصی است.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب